کتاب‌های راهنمای کِیمبریج دربارة ادبیات جنگ در یک نگاه
ادبیات داستانی پایداریکتابهای
راهنمای کِیمبریج دربارة ادبیات جنگ
در یک
نگاه
مسعود امیرخانی
کتاب‌های راهنمای کِیمبریج[1] مجموعه‌ای معتبر و موثق به قلم پژوهشگران دانشگاهی است که هریک در قالب مجموعه جُستارهایی به سه موضوع کلی «ادبیات و آثار کلاسیک ادبی»؛ «موسیقی»؛ و «فلسفه، دین و فرهنگ» می‌پردازد. این جُستارها در کنار هم، مخاطب را به شناختی جامع و مبسوط از موضوع موردنظر می‌رساند. نخستین کتاب‌های این مجموعه حدود چهل سال پیش با کتاب راهنمای شکسپیر و کتاب راهنمای چاسر آغاز شد و تاکنون بیش از 130 عنوان کتاب در زمینة ادبیات، بیش از 60 عنوان در زمینة فلسفه، و شمار زیادی اثر در زمینة موسیقی، هنر و دین از این مجموعه‌ها منتشر شده است. کتاب‌های راهنمای ادبیات و آثار کلاسیکِ کیمبریج[2] عمدتاً به معرفی، نقد و تحلیل آثار نویسندگان اثرگذار و مهمی نظیر شکسپیر، هومر، بایرون، چاسر، دانته، گوته، جویس، کافکا، همینگوی، داستایفسکی و... پرداخته است؛ شناختِ ادوار تاریخی در ادبیات مثل ادبیات آرتوری، رمانتیسیسم در بریتانیا، ادبیات فانتزی، اساطیر یونان، رمان در دورة ویکتوریا و...؛ و معرفی و کنکاش در صنایع و ژانرهای ادبی همچون تمثیل، حماسه، مدرنیسم، روایت و... می‌پردازد. گرچه این آثار برای طیف وسیعی از خوانندگان قابل فهم و استفاده است، اما مخاطبان اصلی دست‌اندرکاران تدوین این مجموعه‌ها دانشجویان رشته‌های مختلف دانشگاهی هستند. گرچه این آثار را نمی‌توان آثاری بدیع و مبتکرانه نامید
کتاب‌های راهنمای کِیمبریج[1] مجموعه‌ای معتبر و موثق به قلم پژوهشگران دانشگاهی است که هریک در قالب مجموعه جُستارهایی به سه موضوع کلی «ادبیات و آثار کلاسیک ادبی»؛ «موسیقی»؛ و «فلسفه، دین و فرهنگ» می‌پردازد. این جُستارها در کنار هم، مخاطب را به شناختی جامع و مبسوط از موضوع موردنظر می‌رساند. نخستین کتاب‌های این مجموعه حدود چهل سال پیش با کتاب راهنمای شکسپیر و کتاب راهنمای چاسر آغاز شد و تاکنون بیش از 130 عنوان کتاب در زمینة ادبیات، بیش از 60 عنوان در زمینة فلسفه، و شمار زیادی اثر در زمینة موسیقی، هنر و دین از این مجموعه‌ها منتشر شده است.
کتاب‌های راهنمای ادبیات و آثار کلاسیکِ کیمبریج[2] عمدتاً به معرفی، نقد و تحلیل آثار نویسندگان اثرگذار و مهمی نظیر شکسپیر، هومر، بایرون، چاسر، دانته، گوته، جویس، کافکا، همینگوی، داستایفسکی و... پرداخته است؛ شناختِ ادوار تاریخی در ادبیات مثل ادبیات آرتوری، رمانتیسیسم در بریتانیا، ادبیات فانتزی، اساطیر یونان، رمان در دورة ویکتوریا و...؛ و معرفی و کنکاش در صنایع و ژانرهای ادبی همچون تمثیل، حماسه، مدرنیسم، روایت و... می‌پردازد. گرچه این آثار برای طیف وسیعی از خوانندگان قابل فهم و استفاده است، اما مخاطبان اصلی دست‌اندرکاران تدوین این مجموعه‌ها دانشجویان رشته‌های مختلف دانشگاهی هستند. گرچه این آثار را نمی‌توان آثاری بدیع و مبتکرانه نامید
کتاب‌های راهنمای کِیمبریج[1] مجموعه‌ای معتبر و موثق به قلم پژوهشگران دانشگاهی است که هریک در قالب مجموعه جُستارهایی به سه موضوع کلی «ادبیات و آثار کلاسیک ادبی»؛ «موسیقی»؛ و «فلسفه، دین و فرهنگ» می‌پردازد. این جُستارها در کنار هم، مخاطب را به شناختی جامع و مبسوط از موضوع موردنظر می‌رساند. نخستین کتاب‌های این مجموعه حدود چهل سال پیش با کتاب راهنمای شکسپیر و کتاب راهنمای چاسر آغاز شد و تاکنون بیش از 130 عنوان کتاب در زمینة ادبیات، بیش از 60 عنوان در زمینة فلسفه، و شمار زیادی اثر در زمینة موسیقی، هنر و دین از این مجموعه‌ها منتشر شده است.
کتاب‌های
راهنمای ادبیات و آثار کلاسیکِ کیمبریج[2] عمدتاً به معرفی، نقد و تحلیل آثار نویسندگان اثرگذار و مهمی نظیر
شکسپیر، هومر، بایرون، چاسر، دانته، گوته، جویس، کافکا، همینگوی، داستایفسکی و...
پرداخته است؛ شناختِ ادوار تاریخی در ادبیات مثل ادبیات آرتوری، رمانتیسیسم در
بریتانیا، ادبیات فانتزی، اساطیر یونان، رمان در دورة ویکتوریا و...؛ و معرفی و
کنکاش در صنایع و ژانرهای ادبی همچون تمثیل، حماسه، مدرنیسم، روایت و... می‌پردازد.
گرچه این آثار برای طیف وسیعی از خوانندگان قابل فهم و استفاده است، اما مخاطبان
اصلی دست‌اندرکاران تدوین این مجموعه‌ها دانشجویان رشته‌های مختلف دانشگاهی هستند.
گرچه این آثار را نمی‌توان آثاری بدیع و مبتکرانه نامید چرا که انتشارات راتلِج و
انتشارات دانشگاه آکسفورد نیز مجموعه کتاب‌های راهنما یا دستنامه‌هایی در
موضوعات مشابه منتشر کرده‌اند، اما اینکه قدیم‌‌ترین مؤسسة انتشارات دانشگاهی دنیا،
یعنی انتشارات دانشگاه کیمبریج، با قدمتی نزدیک به 500 سال و انتشار بیش از 50
هزار عنوان کتاب و بیش از 420 نشریة علمی، به تدوین و انتشار چنین آثاری اقدام می‌کند،
قطعاً مطالعۀ این آثار و حتی ترجمۀ آن‌ها به زبان فارسی می‌تواند برای پژوهشگران
کشور سودمند باشد.
نخستین
کتاب راهنما دربارة ادبیات جنگ از این مجموعه، کتاب راهنمای ادبیات جنگ جهانی
اول[3]
است که در سال 2005 به کوششِ وینسِت شِری[4]
استاد زبان انگلیسی در دانشگاه تولین و نویسندة کتاب جنگ بزرگ و زبانِ مدرنیسم[5] (2003)،
منتشر شده است. این کتاب از سه بخش و دوازده فصل تشکیل شده است و با رویکردی نقادانه
و موشکافانه به مرورِ ژانرهای ادبی مهم و زمینه‌های اجتماعی جنگ جهانی اول می‌پردازد
که در پی آن محدودة مطالعۀ آثار ادبی متأثر از این جنگ را مشخص می‌کند. جنگ جهانی
اول (۱۹۱۴-۱۹۱۸) یا «جنگ بزرگ» به باور بسیاری از پژوهشگران مطالعات اجتماعی
و جنگ، نقطۀ عطفی در تاریخ و فرهنگ مدرن به‌شمار می‌رود. یازده محقق برجسته و
پرآوازة جهانی به همراه تدوین‌گر کتاب، تأثیرِ این جنگ را بر ادبیات ملّی کشورها، به‌ویژه
بریتانیا، آلمان، فرانسه، و ایالات متحدۀ آمریکا بررسی کرده‌اند. ضمن آنکه به تأثیر
این جنگ بر مدرنیسم، جنبش آوانگارد اروپا، سینما، و نوشته‌های زنان نیز در مطاوی مطالب پرداخته می‌شود.
جُستارهای بخش پایانی کتاب، میراث ماندگار این جنگ بر ادبیات و فرهنگ عمومیِ سال‌های
بعد را مورد بحث قرار داده است.
کتاب، پس
از فهرست مطالب و معرفی نویسندگان، با بخشِ «گاه‌شماری»[6]
آغاز می‌شود. در این بخش از وقایع و آثار منتشر شدۀ مهمی که به این جنگ منتهی شده‌اند،
مثل: نخستین پرواز برادران رایت در 1903، نظریة نسبیت آینشتاین در 1913، انتشار
کتاب دوبلینی‌های[7]
جیمز جویس در 1914. یا در پی آن به‌وقوع پیوسته‌اند، مثل: صدراعظمی هیتلر در آلمان
در 1933، شروع جنگ داخلی اسپانیا در 1936 سخن گفته شده است. بعد از مقدمة تدوین‌گر
کتاب، بخش نخست تحت عنوان «جنگ بزرگ در فرهنگ ادبی بریتانیا» قرار دارد که در پنج
فصل به موضوعات «خاطرات جنگ در بریتانیا»، «رمان در بریتانیا و جنگ»، «جنگ بزرگ،
تاریخ و ادبیات غِنایی انگلیسی»، «نوشته‌های زنان بریتانیایی از جنگ بزرگ»، و «جنگ
بزرگ و مدرنیسم ادبی در انگلستان» می‌پردازد. در بخش دوم با نام «جنگ جهانی: دیدگاه‌های
اروپایی و دورنمای آمریکایی»، چهار فصل با نام‌های «جنگ بزرگ و آثار آوانگارد در
اروپا»، «نوشته‌های فرانسوی‌ها از جنگ بزرگ»، «جنگ بزرگ و حافظة مدرن آلمانی»، و «نوشته‌های
آمریکایی‌ها از جنگ بزرگ» آمده است. در بخش پایانی تحت عنوان «نبردهای پساجنگ» نیز
به «اساطیر، یادها، و بناهای یادبود: تصور دوبارة جنگ بزرگ»، «تفسیر جنگ»، و «جنگ
بزرگ در سینمای قرن بیستم» پرداخته می‌شود.
***
دومین کتاب راهنما دربارة ادبیات جنگ از این مجموعه، کتاب راهنمای ادبیات جنگ جهانی دوم[8] است که در سال 2009 به اهتمام مارینا مکِی[9]، استادیار انگلیسی در دانشگاه واشینگتنِ سنت لوئیس، گردآوری و منتشر شد. این کتاب از سه بخش و پانزده فصل تشکیل شده است و شرحی جامع و درعین‌حال موجز از ادبیات جهانی جنگ ارائه می‌دهد و در این مسیر، هم به تحلیل آثاری می‌پردازد که تجربه‌های جنگ را، آن‌چنان که رخ داده است، ثبت یا منعکس کرده‌اند و هم به آثاری که کوشیده‌اند پس از پایان جنگ، این پدیدة شگرف را فهم کنند. آثار خلق‌شده در کشورهای اصلی درگیر در جنگ مثل بریتانیا، آمریکا، آلمان، فرانسه، ایتالیا، و اتحاد جماهیر شوروی مورد بررسی قرار می‌گیرد و مضامین مشترک آن‌ها کاویده می‌شود. در این شرح، از دیدگاه‌های مختلف نویسندگان بزرگ دنیا همچون نورمن مِیلر و ویرجینیا وولف، پریمو لِوی و ارنست همینگوی، ژان پل سارتر و دابلیو. ایچ. اودِن، که آثاری دربارة این جنگ پدید آورده‌اند، غفلت نشده است.
پس از
مقدمة تدوین‌گر کتاب، بخش نخست تحت عنوان «متن‌ها و زمینه‌های انگلیسی - آمریکایی»
آمده است که در پنج فصل به موضوعات «شعر جنگ در بریتانیا»، «ادبیات داستانی جنگ در
بریتانیا»، «شعر جنگ در ایالات متحدۀ آمریکا»، «رمان جنگ در آمريكا»، و «ژورنالیسم
جنگی در زبان انگلیسی» می‌پردازد. در بخش دوم با نام «چشم‌اندازهای جهانی»، شش فصل
با نام‌های «جنگ فرانسوی»، «جنگ آلمانی»، «جنگ روسی»، «جنگ ايتاليايي»، «جنگ ژاپنی»،
و «جنگ‌نویسی در استرالیا، کانادا، و نیوزیلند» آمده است. در بخش پایانی تحت عنوان
«رویکردها و بازنگری‌ها» نیز به «زنان نویسنده و جنگ»، «زندگی‌نامه‌نویسی و هولوکاست»،
«نظریه‌های تروما»، و «جنگ در ادبیات داستانی معاصر» پرداخته می‌شود.
ضمن
اینکه «گاه‌شماری» ابتدای کتاب و «راهنمای مطالعة بیشتر» منبع اطلاعات ارزشمندی را
برای دانشجویان و پژوهشگران ادبیات مدرن و مطالعات جنگ فراهم می‌کند.
***
آخرین کتاب راهنما با موضوع ادبیات جنگ، کتاب راهنمای جنگ‌نویسی[10] است که در سال 2009 به سرویراستاری کِیت مَک‌لاکلین[11]، استاد ادبیات انگلیسی در دانشگاه گلاسگو، منتشر شد. این اثر بر جنگ‌نویسی در بریتانیا و آمریکا، از بیوولف و شکسپیر تا وبلاگ‌نویسانی که دربارة «مبارزه با تروریسم» می‌نویسند متمرکز است. سیزده فصلِ «دوره - محور» (شامل: «جنگ در قرون وسطی»، «جنگ‌نویسی در آغاز دوران مدرن و جنگ‌های داخلی بریتانیا»، «قرن هجدهم و آثار رمانتیک دربارة جنگ»، «جنگ‌نویسی در دورة انقلاب آمریکا»، «ویکتوریایی‌ها و جنگ»، «جنگ داخلی آمریکا»، «جنگ جهانی اول: آثار بریتانیایی»، «جنگ جهانی اول: آثار آمریکایی»، «جنگ داخلی اسپانیا»، «جنگ جهانی دوم: آثار بریتانیایی»، «جنگ جهانی دوم: آثار آمریکایی»، «آثار آمریکایی از جنگ در کره و ویتنام»، و «جنگ سرد و مبارزه با تروریسم») را پنج فصلِ «مضمون‌محور» (شامل: «ایدة جنگ»، «جنگ و کلمات»، «مردم در جنگ»، «مناطق جنگی»، و «جنگ در ژورنالیسم چاپی») و دو فصلِ «عوامل مؤثر» (شامل: «کتاب مقدس» و «ادبیات کلاسیک جنگ») تکمیل می‌کند. هر فصل کتاب را یکی از متخصصان آن رشته نوشته است و منابعی برای مطالعۀ بیشتر نیز ارائه کرده است. در گاه‌شماری ابتدای کتاب، رابطۀ آثار مهم با رویدادها و وقایع مهم ذکر می‌شود. این کتاب راهنما همچنین جدیدترین آرا و اندیشه‌های نظری دربارۀ بازنمایی جنگ را مورد پژوهش و کندوکاو قرار می‌دهد تا این عرصۀ روبه‌رشد را دستیاب‌تر کند و جهت‌گیری‌های تازه‌ای برای پژوهش پیشنهاد کند. افزون‌بر دانشجویان ادبیات، علاقه‌مندان به مطالعات جنگ، تاریخ، و مطالعات فرهنگی می‌توانند از این کتاب بهره ببرند.
[1]. Cambridge Companions.
[2]. Cambridge
Companions to Literature and Classics.
[3]. The
Cambridge Companion to the Literature of the First World War.
[4]. Vincent Sherry.
[5]. The
Great War and the Language of Modernism.
[6]. Chronology.
[7]. Dubliners.
[8]. The
Cambridge Companion to the Literature of World War II.
[9]. Marina
MacKay.
[10]. War Writing.
[11]. Kate McLoughlin.
