نشانه‌شناسی ویژگی‌های شخصیتی رزمندگان دفاع مقدس مطالعۀ موردی: برنامۀ رادیویی خیابان ایران / کیانا کاوه و سمیه محمودی پیام
مستندچکیده
در سال‌های گذشته به رغم
آثار چاپ‌شدۀ گوناگون در حوزۀ دفاع مقدس،
پخش برنامههای رادیویی و تلویزیونی دربارۀ
جنگ تحمیلی و بیان خاطرات رزمندگان، در زمینۀ
تبیین ویژگی‌های شخصیتی رزمندگان
دفاع مقدس با وجود اهمیت فراوان در ارائۀ الگو برای جامعه، تاکنون، تحلیل و پژوهشی
منسجم دربارۀ آن صورت نگرفته است؛ ازاین‌رو، پژوهش حاضر به بررسی «نشانه‌شناسی ویژگی‌های شخصیتی رزمندگان
دفاع مقدس (مطالعۀ موردی: برنامۀ رادیویی خیابان ایران)» می‌پردازد.
کلیـــدواژه‌هــا: خیـــابــان ایـران، رادیــو، دفـــاع مــقـــدس، نشانه‌شناسی
مقدمه
برنامۀ رادیویی خیابان ایران برنامه‌ای ترکیبی با محوریت دفاع مقدس است که هر هفته به‌مرور خاطرات هشت سال دفاع مقدس می‌پردازد. این برنامه با بخش‌های متفاوتی همچون خاطرات ملی، کوچۀ ملی و موج ملی، دفاع مقدس
را از نگاه رزمندگان مورد بررسی قرار می‌دهد. این برنامه، که هر هفته در روزهای پنج‌شنبه از رادیو ایران پخش می‌شود، تا کنون بیش از 280 قسمت از آن منتشر شده است و در هریک
از قسمت‌های برنامه سعی می‌شود تا در طول مصاحبه با رزمندگان، نویسندگان، فعالان دفاع مقدس،
مادران شهدا و همسران شهدا، جنگ تحمیلی را مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. براین‌اساس، بررسی نشانه‌شناسی برنامه می‌تواند تحلیل دقیقی
از ویژگی‌های شخصیتی رزمندگان دفاع مقدس
ارائه دهد.
مبانی
نظری
نشانه‌شناسی
لایه‌ای
نشانه‌شناسی لایه‌ای حاصل کشف ارتباط تنگاتنگ میان لایه‌های همنشینی و رمزگان‌های متعدد فرهنگی است. در نشانه‌شناسی لایه‌ای، لایه‌های معناشناسی و نشانه‌شناسی جست‌وجو و بررسی می‌شوند. «نشانه‌شناسی لایه‌ای به‌مثابه دیدگاهی نظری
که زمینه‌ساز نوعی نشانه‌شناسی کاربردی است زمینه را برای تحلیل گستردۀ متون در بستر
رابطۀ تعاملی و چندسویه بین نظام‌های نشانه‌ای و لایه‌های متنی، که شبکه‌ای پیچیده از روابط را به وجود می‌آورد، فراهم می‌کند.» (سجودی،
1387: 7)
سجودی
رسانه‌ها را
به دو دستۀ کلی رسانه‌های شنیداری و دیداری تقسیم می‌کند. رسانه‌های شنیداری عبارت‌اند از گفتار،
موسیقی و صداهای محیطی و رسانه‌های دیداری شامل نوشتار و تصویر است. (همان: 224-223)
رمزگان
غیرزبانی در رادیو و دیگر رسانه‌های شنیداری شامل موسیقی، افکت و سکوت است و همین‌طور عناصر پیرازبانی
شامل لحن و شدت و جنس صدا که می‌توانند به‌عنوان رمزگان ثانویه در کنار دیگر رمزگان زبانی و غیرزبانی
به تفسیر پیام کمک کنند.
رمزگان
مفهوم
رمزگان از مفاهیم بنیادی نشانه‌شناسی است. نشانه‌ها هنگامی معنی می‌یابند که در ارتباط
با یکدیگر تفسیر شوند. به اعتقاد چندلر( 2007)، رمزگان چارچوبی ارائه می‌دهد که در آن نشانه‌ها معنی پیدا می‌کنند. چیزی که
در قلمرو رمزگان نباشد، نشانه نیست. (چندلر، 2007: 147) وی رمزگان‌ها را به سه دستۀ
اجتماعی، متنی و تفسیری تقسیم می‌کند. چندلر رمزگان‌های رسانه‌های جمعی ازجمله
رمزگان‌های عکاسی،
تلویزیونی، فیلمی، رادیویی، روزنامه و مجله را چه از جنبه فنّی و چه ازلحاظ قراردادی
در زمرۀ رمزگان‌های متنی
قرار می‌دهد (همان،
2007: 15-148).
متن رادیویی
برنامۀ
رادیویی، خود، یک متن است. به اعتقاد خجسته (1385: 119)، وقتی از برنامۀ رادیو به‌عنوان یک متن نام
برده می‌شود، منظور از
آن چیزی است که شنوندگانش می‌شنوند، یعنی اعم‌از گفتار، موسیقی و انواع صداهایی که در
رادیو به افکت معروف هستند و حتی سکوت اختیاری و غیراختیاری در برنامه را نیز باید
جزء متن رادیو به‌شمار آورد.
موسیقی
موسیقی
در برنامههای رادیویی
شاکلۀ اصلی است. موسیقی در برنامۀ رادیویی به دو نوع موسیقی باکلام و بی‌کلام تقسیم می‌شود و متناسب با
رمزگان‌ها جای‌گذاری می‌شود. در نوع بی‌کلام آن، فقط از
رمزگان تولیدشده در دستگاه‌های موسیقی استفاده می‌شود و در نوع باکلام
آن رمزگان غیرزبانی و زبانی با هم همنشین می‌شود.
پالس
تحلیل
داده‌ها
به منظور
بررسی و تحلیل رمزگان‌های زبانی و غیرزبانی و پیرازبانی اثر ابتدا آرم شروع برنامه
و آرم «کوچۀ ملی»، که به مصاحبه با مادران و پدران شهدا اختصاص دارد، تحلیل می‌شود.
آرم شروع برنامه
«خیابان ایر
ضرب ساز کوبه‌ای در آغاز برنامه
گویندۀ مرد 1: (با صدای
بم و رسا) «هر تقاطعش یادآور یک حماسه»
گویندۀ زن: (با صدایی
آرام اما به شیوۀ تأکیدی) «ایران»
گویندۀ زن: (با صدایی
ملایم) «هر کوچه‌اش به
نام یک شهید»
گویندۀ مرد 1: (با صدایی
ملایم)« ایران»
گویندۀ مرد 2: (با صدایی
خش دار) «از یاد نمی‌برم، هرگز! تو را و عشق زیبای تو را»
گویندۀ زن: (با صدایی
نسبتاً رسا) «خیابانی در آنچه گذشت‌هایِ یک خاک مشترک»
پخش نوحۀ «هر که
دارد هوس کرب و بلا بسم‌الله» در قالب
چند ثانیه
صدای رزمندگان: «هر که
دارد هوس کرب و بلا بسم‌الله»
افکت صدای انفجار
گویندۀ مرد 1: «خیابان
ایران»
پخش آهنگ وطنم ای
شکوه پابرجا
گویندۀ زن: (با صدایی
ملایم) «نشان اسوۀ تمام خانه‌های این سرزمین. خیابان ایران»
رمزگان
زبانی
در این
متن، که تیتراژ برنامۀ خیابان ایران است، جمله‌هایی دربارۀ دفاع
مقدس با تشبیه به خیابان ایران می‌شنویم. تشبیه‌هایی ازقبیل «هر تقاطعش یادآور یک حماسه»
و « خیابانی در آنچه گذشت‌های یک خاک مشترک»، به‌عبارت‌دیگر، پیوندهای
واژگانی و معنایی در متن به‌دلیل پیوستگی جملات با دفاع مقدس برقرار است. در تیتراژ برنامه
چند لایه قرار دارد. پس از بیان هر جمله، کلمۀ ایران تکرار می‌شود. ازاین‌رو، می‌توان این‌گونه استنباط کرد
که بین تقاطع، کوچه، خیابان و خانه‌های مردمان این کشور با دفاع مقدس و هشت سال جنگ تحمیلی رابطۀ
مستقیمی برقرار است. مخاطب در تیتراژ برنامه متوجه می‌شود که برنامۀ
«خیابان ایران» به ثبت خاطرات رزمندگان و خانواده‌های شهدای دفاع
مقدس اختصاص دارد.
رمزگان
غیرزبانی
این عناصر
شامل افکت‌ها و موسیقی‌های به‌کاررفته است که
در ادامه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
افکت و موسیقی
تیتراژ
برنامه با ضرب ساز کوبه‌ای آغاز می‌شود. ضرب ساز کوبه‌ای نواخته‌شده قصد دارد تا
توجه شنونده را به خود جلب کند. پس از بیان جملۀ گویندۀ مرد و گویندۀ زن، دوباره صدای
ضرب ساز کوبه‌ای با
فاصلۀ بسیار کوتاهی پخش می‌شود و کلمۀ ایران اکو می‌شود. ازاین‌رو، نواخته شدن
ساز کوبه‌ای، ذهنیت
شنونده را به‌سمت برنامۀ
خیابان ایران ارجاع می‌دهد. قسمتی از یک نوحه نیز پس از جملات گوینده پخش می‌شود و سپس فریاد
رزمندگان در قالب جمله «هر که دارد هوس کرب و بلا بسم‌الله» به‌عنوان بخشی از
تیتراژ پخش می‌شود. پس
از یک فاصله و بیان جملات گوینده، افکت انفجار در جبهه پخش می‌شود. در بخش پایانی
تیتراژ نیز در قالب چند ثانیه «وطنم ای شکوه پابرجا» پخش می‌شود. به‌عبارتی‌دیگر، می‌توان گفت با استفاده
از رمزگان زبانی، اکو کلمۀ ایران، نواخته شدن پیانو و پخش نوحه و آهنگ، ارتباط دوسویه‌ای بین رمزگان
زبانی و رمزگان غیرزبانی برقرار می‌شود و پیام اصلی برنامۀ «خیابان ایران» را به مخاطب انتقال
می‌دهد.
عناصر پیرازبانی
ازجمله
عناصر پیرازبانی دخیل در تیتراژ برنامۀ خیابان ایران، تکرار کلمۀ ایران به‌صورت اکو و با
بالا و پایین کردن لحن، بیان رسای گویندۀ مرد در ابتدای برنامه و فریاد رزمندگان و
افکت انفجار و همچنین تأکید و استفاده از بخش‌هایی نظیر خیابان،
تقاطع و کوچه و ایران در تیتراژ است که می‌تواند در ایجاد حس و پیوستگی معنای تیتراژ
و موضوع آن و همچنین ارتباط با شنوندۀ برنامه اثرگذار باشد.
آرم «کوچۀ ملی»
(مصاحبه با خانوادۀ شهدا)
افکت انفجار، تیراندازی،
انفجار متعدد
افکت مارش جنگ و
آهنگ حماسی
پخش نوعی آهنگ به‌منزلۀ هشدار
گویندۀ مرد: (با صدای
رسا و محکم) «سر هر کوچه که عکسی از او باشد»
پخش نوعی آهنگ به‌منزلۀ هشدار و صدای تیراندازی
گویندۀ زن: (با صدای
رسا) «سر هر کوچه که نامی از او باشد»
افکت تیراندازی و
انفجار ممتد
گویندۀ مرد: «سر هر
کوچه که یادی از او باشد (افکت تیراندازی و انفجار ممتد زیرصدای کلام گویندۀ مرد)»
آهنگ هشدار پشت سر
هم پخش می‌شود و ناگهان
قطع می‌شود
گویندۀ زن (به‌صورت آرام) «آن
کوچه (آهنگ حماسی زیر صدا پخش می‌شود)، کوچۀ ملی است»
گویندۀ مرد: (به صدایی
رسا) «کوچۀ ملی»
پخش آهنگ حماسی و
شورانگیز
رمزگان
زبانی
بخش کوچۀ
ملی به ثبت خاطرات خانوادۀ شهدا اختصاص دارد. در آرم آغاز این بخش، جمله‌هایی دربارۀ یاد
و گرامیداشت رزمندگان دفاع مقدس گفته می‌شود. در کلمات گوینده می‌توان متوجه شد
که کوچه نمادی از مجموعۀ جامعۀ ایران و خانواده‌های ایرانی در
طول هشت سال جنگ تحمیلی تاکنون است. مضمون رمزگان زبانی لایه‌ای در این بخش
ثبت خاطرات شهدا در قالب بخش «کوچۀ ملی» است.
رمزگان
غیرزبانی
رمزگان
به‌کاررفته
در این قسمت شامل چند افکت و پخش دو موسیقی است.
افکت و موسیقی
در این بخش، آهنگ حماسی، افکت‌های تیراندازی، انفجار، حالت هشدار و اکو صدای گوینده نقش پررنگی
دارد. مجموعۀ این عوامل و تکرار آن و ارجاع به متن توانسته است نقش مهمی را در انتقال
مفهوم مورد نظر در ذهن شنونده ایجاد کند. در پایان هر جملۀ گویندۀ زن و مرد، افکت تیراندازی
و انفجار پخش می‌شود. همچنین در پایان نیز آهنگی
حماسی پخش می‌شود. مجموعۀ این ارجاعات و تکرارهای
متن گوینده توانسته است بین رمزگان زبانی و رمزگان غیرزبانی ارتباط و هماهنگی ایجاد
کند.
عناصر پیرازبانی
نوع بیان
گویندۀ زن و مرد رسا و محکم است. استفاده از صدای زن و مرد برای بیان آیتم «کوچۀ ملی»
نشان‌دهندۀ
مشارکت تمامی مردم جامعه در جنگ تحمیلی است. ازاین‌رو، ارتباط بین
موضوع و مضمون و پیام متن برقرار می‌شود.
برنامۀ خیابان ایران
به مناسبت هفتۀ دفاع مقدس
این برنامۀ خیابان ایران به مناسبت هفته دفاع مقدس تهیه و
پخش شده است. در این قسمت در قالب بخش‌های موج ملی، کوچۀ ملی و حساب ملی به بیان رشادت و دلاوری‌های رزمندگان در
دفاع مقدس می‌پردازد.
همچنین، در این قسمت بر نقش و اهمیت زنان در دفاع مقدس نیز تأکید می‌شود. در این قسمت
از برنامه از زنان در جنگ تحمیلی با عنوان «خورشید» نام برده می‌شود. در ابتدای
برنامه نیز، بعد از پخش تیتراژ برنامه، گوینده صبحت می‌کند:
پخش آهنگ حماسی:
قدم قدم غیرت و شور، غزل غزل آیه و نور
بخش بعدی برنامه، کوچۀ ملی است. در این بخش با معصومه رامهرمزی
نویسندۀ دفاع مقدس مصاحبه شده است. معصومه رامهرمزی در این قسمت خاطرات خود را از دفاع
مقدس بیان می‌کند.
پخش آرم کوچه ملی
معصومه رامهرمزی: «بدترین
کار می‌دونستم
تو زندگی‌م که من
فرار کنم. یعنی احساس می‌کردم با تمام وجود که اگر یک ذره غیرت ملی، دینی وجود داشته
باشه باعث می‌شه که
من بایستم.»
پخش آهنگ حماسی در
قالب چند ثانیه
معصومه رامهرمزی:
«اصلاً نمی‌تونستم مثل دیگران برای خودم توجیه کنم که چون دخترم نباید
بمونم. چون 14 سالمه نباید بمونم...واقعیت برای من یک چیزی بود، ما حق نداریم در مقابل
دشمن کم بیاریم و این سن نمی‌شناسه، جنس هم نمی‌شناسه. مادر من
حاضر نشده بود از شهر خارج بشه. بقیۀ اعضای خانواده رفته بودند، ما خواهرها و برادر
و مادر مانده بودیم. ما از صبح هر جا می‌رفتیم کمک می‌کردیم، شب برمی‌گشتیم خونه.»
رمزگان
زبانی
برنامۀ
خیابان ایران در این قسمت به بیان روحیۀ استکبارستیزی، همدلی و ایستادگی مردم می‌پردازد. در ابتدای
این قسمت از برنامه، گوینده به استکبارستیزی مردم ایران در مقابل نیروهای خارجی اشاره
می‌کند. همچنین،
گوینده در پایان هر جمله در قسمت ابتدایی برنامه با تأکید بر «زن و مرد»، بر مشارکت
تمامی جامعۀ ایران در جنگ تحمیلی تأکید می‌کند. در قسمت کوچۀ ملی نیز ضمن مصاحبه با
نویسندۀ دفاع مقدس بر ویژگی‌های ایستادگی و همدلی مردم در دوران جنگ تأکید می‌شود.
رمزگان
غیرزبانی
این عناصر
شامل موسیقی و افکت و عناصر پیرازبانی است که در ادامه به تفکیک هر کدام توضیح داده
می‌شود.
موسیقی و افکت
عناصر پیرازبانی
به منظور
تأکید بر حضور تمامی اقشار جامعه در جنگ تحمیلی، نویسندۀ زن به بیان خاطرات خود در
جنگ تحمیلی می‌پردازد.
همچنین مجری برنامه نیز بر حضور هر دو قشر زنان و مردان در حوادث و رخدادهای قبل از
انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی تاکنون تأکید می‌کند. علاوه‌براین، مفاهیم
استکبارستیزی، همدلی و ایستادگی نیز در قالب رمزگان‌های زبانی بیان
شده است و متناسب با ارجاعات رمزگان‌های غیرزبانی به مخاطب انتقال داده شده است.
برنامۀ خیابان ایران با موضوع ایستادگی آرم کوچه ملی مادر شهید داوود سروری: «روز عید بزرگ با دوستش قرار می‌ذارن، دوستش می‌گه من می‌رم مرخصی و می‌آم. این دوستش خیلی به خواهرش وابسته بود، می‌گفت من پنجم عید تولد خواهرمه. داوود می‌گه شما برو من هستم. اون (دوست شهید) می‌آد مرخصی، این (شهید داوود سروری) وایمیسته که سال تحویل که می‌شه...همون‌جا شهید می‌شه.» پخش آهنگ غمگین گوینده: «چی شد؟ اومد به شما چی گفت که مادر جون من می‌خوام برم جبهه، چه جوری شما رو راضی کرد؟» مادر شهید: «خب. خانم میهنمونه، ناموسمونه...خودش گفتا... نه من بگما... ای آب، خاک، میهن عزیزم.»
برنامۀ خیابان ایران با موضوع ایستادگی
آرم کوچه ملی
مادر شهید داوود سروری: «روز عید بزرگ با دوستش قرار می‌ذارن، دوستش می‌گه من می‌رم مرخصی و می‌آم. این دوستش خیلی به خواهرش وابسته بود، می‌گفت من پنجم عید تولد خواهرمه. داوود می‌گه شما برو من هستم. اون (دوست شهید) می‌آد مرخصی، این (شهید داوود سروری) وایمیسته که سال تحویل که می‌شه...همون‌جا شهید می‌شه.»
پخش آهنگ غمگین
گوینده: «چی شد؟ اومد به شما چی گفت که مادر جون من می‌خوام برم جبهه، چه جوری شما رو راضی کرد؟»
مادر شهید: «خب. خانم میهنمونه، ناموسمونه...خودش گفتا... نه من بگما... ای آب، خاک، میهن عزیزم.»
آرم کوچه ملی
مادر شهید داوود
سروری: «روز عید بزرگ با دوستش قرار می‌ذارن، دوستش می‌گه من می‌رم مرخصی و می‌آم. این دوستش
خیلی به خواهرش وابسته بود، می‌گفت من پنجم عید تولد خواهرمه. داوود می‌گه شما برو من
هستم. اون (دوست شهید) می‌آد مرخصی، این (شهید داوود سروری) وایمیسته که سال تحویل
که می‌شه...همون‌جا شهید می‌شه.»
پخش آهنگ غمگین
گوینده: «چی شد؟
اومد به شما چی گفت که مادر جون من می‌خوام برم جبهه، چه جوری شما رو راضی کرد؟»
مادر شهید: «خب. خانم
میهنمونه، ناموسمونه...خودش گفتا... نه من بگما... ای آب، خاک، میهن عزیزم.»
رمزگان
زبانی
برنامۀ
خیابان ایران در این قسمت به مفهوم ایستادگی و غیرت می‌پردازد. ازاین‌رو، نویسنده به
ویژگی ایستادگی ایرانیان در جنگ چالدران اشاره می‌کند و سپس دربارۀ
جنگ تحمیلی و حضور همۀ مردم در این صحنه به رغم کمبود امکانات اشاره می‌کند. در بخش کوچۀ
ملی نیز مادر شهید به مردمداری پسرش اشاره می‌کند. همچنین، ایستادگی،
غیرت و دفاع از وطن ازجمله مفاهیمی مضمونی است که از رمزگان‌های زبانی و در
طول مصاحبۀ مادر شهید با گوینده به‌دست می‌آید.
رمزگان
غیرزبانی
عناصر پیرازبانی
در این
قسمت، مفاهیم ایستادگی، مردمداری و غیرت در قالب مثال‌ها و شکل‌های مختلف در طول
برنامه به‌کار می‌رود. همچنین، مادر
شهید در پاسخ به سؤال گوینده نیز به این مفاهیم به‌گونه‌ای غیرمستقیم اشاره
می‌کند. بیان
خاطرات شهید داوود سروری از زبان مادر شهید و همچنین مصاحبه با مردم و بیان مثال‌های تاریخی توسط
مجری برنامه نیز توانسته است در ارتباط و پیوستگی بین لایه‌های مضمونی موجود
در برنامه با ذهن مخاطب مؤثر باشد.
برنامۀ خیابان ایران
با موضوع صعود
آرم کوچه ملی
مصاحبه با خانوادۀ
شهید سعید ساسانی
رمزگان
زبانی
در این
برنامه، پیرامون مسیر شهادت صحبت می‌شود. در مصاحبه با خانوادۀ شهید ساسانی پدر و مادر شهید دربارۀ
ویژگی‌های شخصیتی
پسرشان با گوینده صحبت می‌کنند. شهید رزمنده
هم‌زمان دانشجو
و طلبه بوده و به دانش‌آموزان درس می‌داده است. همچنین کمک به همنوع از دیگر
لایه‌های مضمونی
مصاحبه است که می‌توان در
مصاحبه با پدر و مادر شهید آن را استخراج کرد.
رمزگان
غیرزبانی
افکت و موسیقی
عناصر پیرازبانی
نتیجه‌گیری
با بررسی
برنامۀ خیابان ایران براساس روش نشانه‌شناسی لایه‌ای به منظور تحلیل شخصیت رزمندگان دفاع مقدس، می‌توان نتیجه گرفت
که در تحلیل متون رادیویی استفاده از این روش می‌تواند در نیل به
نتیجۀ بهتر در انتقال پیام مؤثر باشد. بدین‌سبب که با بررسی و واکاوی می‌توان لایه‌های تشکیل‌شدۀ موضوع و مضمون
و پیام را شناسایی کرد.
براساس
جدول شمارۀ 1، با بررسی رمزگان‌های زبانی، لایه‌های مضمونی و موضوعات مختلف به‌کاررفته در برنامه
احصا شد. همچنین، رمزگان‌های غیرزبانی و عناصر پیرازبانی به‌کاررفته در برنامه
نیز با استفاده از افکت‌های مختلف نظیر انفجار و تیراندازی، استفاده از آهنگ‌های حماسی و همچنین
لحن و نوع کلمات به‌کاررفته نیز در انتقال معنای لایه‌های پیام به شنونده
اثرگذار بوده است. ازاین‌رو، چنانچه مشخص است می‌توان با بررسی
متون رادیویی و همچنین آثار مختلف چاپ‌شده در حوزۀ نشر با رویکرد نشانه‌شناسی به تحلیلی
مناسب و صحیح از ویژگی‌های شخصیتی رزمندگان دفاع مقدس دست یافت.
منابع
1. چندلر،
دانیل (1387). مبانی نشانه‌شناسی. ترجمۀ
مهدی پارسا. تهران: سوره مهر
2. خجسته،
حسن (1385). متن و بینامتن در رادیو. تهران: دفتر پژوهش‌های رادیو.
3. سجودی،
فرزان (1387). نشانه‌شناسی
کاربردی. تهران: علم.
4. سوربن،
ورنر و تانکارد، جیمز (1381). نظریه‌های ارتباطات. ترجمۀ
علیرضا دهقان. تهران: انتشارات دانشگاه تهران
5. غیاثیان،
مریم‌سادات
و آقازاده، رقیه (1392). «بازنمایی زن در برنامههای گروه خانوادۀ
رادیو ایران برمبنای تحلیل گفتمان انتقادی». فصلنامه علمی-ترویجی جامعه،
فرهنگ و رسانه. (6)2. بهار.
6. کالر،
جاناتان (1388). بوطیقای ساختارگرا، ترجمۀ کورش صفوی. تهران:
مینوی خرد.
7. Chandler, D. (2007). Semiotics, The Basics. London:
Routledge.
