الاحیا؛تلاشی در جهت حفظ ارزش های محور مقاومت اسلامی گفت‌وگو با نجوا رعد، مدیر مرکز احیای میراث مقاومت

زحمت هماهنگی این مصاحبه بر عهدۀ خانم زینب دماوندی بوده است. این مصاحبه را کوثر صفی‌الدین در 26 اکتبر 2022 با خانم نجوا رعد، مدیر مرکز احیای میراث مقاومت (الاحیاء)، در مرکز جامعه در مجتمع الکاظم (علیه‌السلام)، ناحیه ماضی، حومۀ جنوبی بیروت انجام داده است.

خانم نجوا، اول از همه از میزبانی شما تشکر می‌کنم. ابتدا لطفاً به‌طور مختصر خودتان را معرفی کنید.

بسم الله الرحمن الرحیم. سلام خوش آمدید. نجوا رعد، سال سوم رشتۀ تاریخ/ حوزوی، استاد علوم دینی هستم. گروه‌هایی از کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی مرتبط با نگارش و مصاحبه تاریخ شفاهی و همچنین نحوۀ ثبت تاریخ شفاهی با گروهی از مورخان شفاهی و استادانی از حوزه هنری داریم. علاوه‌براین، برخی کارگاه‌هایی که با سرمقاله‌نویسی، یعنی با مقالات و بیانیه‌های مطبوعاتی سروکار دارند.

 ماشاء‌الله. شما مدیر مرکز احیای میراث مقاومت هستید، اگر لطف کنید در مورد این مؤسسه بگویید، چگونه آن را راه‌اندازی و فعال کردید؟

 لطفاً در مورد مسیر کارتان، مراحلی که این شغل از آن می گذرد، برخی از رویدادها و فعالیت‌هایی که در آن شرکت می‌کنید و انجام می‌دهید و خدماتی که ارائه می‌دهید به ما توضیحی بدهید؟

همان‌طور که قبلاً اشاره کردم، موضوع این است که ما داریم تاریخ شهید را جمع‌آوری می‌کنیم، چون موضوع یک شهید است و ما روی همۀ شهدای مقاومت اسلامی براساس جغرافیایی که در آن شهید شده‌اند کار می‌کنیم، چه در لبنان باشند چه در خارج از لبنان. البته می‌دانید شهدایی هستند که با محور مقاومت در ارتباط هستند، این شـــهدا معــمولاً در جمــهوری اسلامی ایران، در خاک سوریه، در عراق و در بوسنی و در جبهه‌های مختلف به شهادت رسیده‌اند. ما عملاً روی این بخش از شخصیت‌ها کار می‌کنیم. وقتی می‌گوییم تاریخ شهید را جمع‌آوری می‌کنیم، تاریخ شفاهی شهید را جمع‌آوری می‌کنیم، یعنی تمام حقایق و جزئیاتی که در زندگی شهید پیش از آنکه به دنیا بیاید تا پس از شهادتش ایجاد شده است، در این بازه می‌گنجد. ما حتی به تمام جزئیاتی که مربوط به محیط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است اهمیت می‌دهیم. اجتماعی: به میراث، آداب و سنن مدرسۀ او، همکارانش، کار جهادی و کار حرفه‌ای او، هر جزئیاتی که در زندگی این فرد وجود دارد، به جمع و بررسی آنها می‌پردازیم تا به روایت و اطلاعات صحیح برسیم و براساس دو راه و روش کار می‌کنیم. روش‌های جمع‌آوری اطلاعات و تاریخ شهدا و حفظ اطلاعات و تاریخ جمع‌آوری‌شده پس از آن چندین خروجی از موادی که ما در حال جمع‌آوری آن هستیم پدید می‌آیند. برای شروع، ما در حال آماده‌سازی اطلاعاتی در مورد این شخصی هستیم که می‌خواهیم روی او کار کنیم. سپس، لیستی تهیه می‌کنیم از اشخاصی که او را می‌شناسند که به آن لیست روابط می‌گوییم. سپس، به سراغ موضوع می‌رویم، با این شخصیت‌ها مصاحبه‌های مقدماتی انجام می‌دهیم تا با توجه به مراحلی که با شناخت آنها از شهید مطابقت دارد، نحوۀ تهیۀ سؤالات را بدانیم. سپس، مصاحبۀ مؤثر را انجام می‌دهیم، آثار باستانی، کلکسیونی و تمامی ظروف مربوط به شهید را جمع‌آوری می‌کنیم، چه آثار موزه‌ای، چه کاغذی، چه صوتی و تصویری. سپس، این مصاحبه‌ها برحسب موضوعات و مطالبی که دارند به‌طور منظم در بانک اطلاعاتی ما درج می‌شوند. زیرا هر شهید نسبت به زندگی‌اش و اتفاقاتی که برای او افتاده نسبت به شهید دیگر متفاوت است و طبق همین قاعده، قالب‌بندی‌های گــوناگونــی بــرای شـــهیدان انجــام می‌شود. به‌طور مثال، ممکن است تاریخ شفاهی یک شهید مناسب کتاب باشد، زندگی شهید دیگر صرفاً برای زندگی‌نامه و بیوگرافی مناسب باشد، زندگی شهید دیگر مجموعه‌ای از داستان‌های گوناگون شود و یا تاریخ شفاهی شهید دیگر می‌تواند مناسب برای سناریوی فیلمی شود. بنابراین، لازم است که این تقسیم‌بندی‌ها صورت بگیرد.

چنانچه هرکدام از این قالب‌ها برای هر شهیدی مشخص و معین شود، ما صفر تا صد مراحل انتشار آن را انجام خواهیم داد. این کار می‌تواند به دو نکته بستگی داشته باشد که عبارت‌اند از: شکل زندگی سوژه‌ یا همان شهید موردنظر، وثائق و مستنداتی که از شهید به دستمان رسیده است. وقتی قالب‌های هرکدام مشخص شود، مراحل مربوط به آن نیز اجرا می‌شود. مثلاً اگر قالب کتاب شد، نوشتار آن ویراستاری می‌شود، سپس چینش صفحات و صفحه‌آرایی انجام خواهد شد، جلد آن کتاب تنظیم و چاپ می‌شود و بعد نسخه‌های متعددی از آن به چاپ می‌رسد. همچنین، اگر دست‌نوشته‌ای از شهید وجود داشته باشد، مراحل حفظ و نگهداری، ویرایش و تصحیح انجام شده و در جای امنی نگهداری می‌شود تا براثر مرور و گذشت زمان از بین نرود. همین‌طور آثاری را که از شهید به‌جای مانده است و قابلیت نگهداری دارند به دور از گرما و رطوبت و در جایی که معتدل باشد قرار می‌دهیم تا اگر احیاناً خواستیم در فعالیت‌ها از آنها استفاده کنیم یا اگر خواستیم از آنها فیلمبرداری کنیم، آسیب نبینند و تلف نشوند. علاوه‌براین، تمام مقدمات فراهم می‌شود تا در موزه نگهداری و محفوظ باقی بمانند. ان‌شاءالله موزه‌ای برای آثار شهدا احداث می‌شود. گفتنی است که آثار شهیدان اهمیت بسیار زیادی دارند، زیرا بخشی از زندگی شهید را تشکیل می‌دهند و به‌وسیلۀ آنها به زندگی شهیدان پی می‌بریم و شاید ما را از طریقه‌ و کم‌وکیف به شهادت رسیدنشان مطلع سازد. تمام آثار دارای رمزهایی معین و مشخص است. مثلاً شاید انگشتر شهید قصه‌ای جداگانه برای خود داشته باشد و شاید هدیه‌ای ازطرف رهبری باشد یا شاید هدیه‌ای ازطرف مقام معظم رهبری باشد. خلاصه هرکدام از این آثار قصه و داستانی جداگانه می‌تواند برای خود داشته باشد. همچنین، بعضی از آثار نوشتاری می‌توانند متن‌های علمی از یک شهید باشند یا متن‌های ادبی یک شهید باشند و یا حتی نقاشی و طراحی شهید باشند. از این آثار می‌توان به کاردستی‌ها اشاره کرد و همین‌طور نامه‌ها که نسبت به اشکال و محتواهای آثار موجود هرکدام از آنها را تحت عنوان پرونده‌ای در بخش‌ مربوطۀ خود مانند: ادارۀ اطلاعات، بانک اطلاعاتی، کتابخانه‌ها و مکان‌های حفظ و نگهداری قرار می‌دهیم. هر چیزی که به‌دست ما می‌رسد اعم‌از کاغذ دست‌نویس، آثار سمعی _ بصری، ویدئو، کلیپ، مصاحبه‌ها، همه و همه به بیانات و نوشتار تبدیل می‌شوند. پس از تحلیل و بررسی و همچنین دسته‌بندی آنها در معرض مجموعه‌های پژوهشگر و محقق اعم‌از اشخاص حقوقی و حقیقی، استادان دانشگاه‌ها، محققان و پژوهشگران آزاد، همین‌طور استفادۀ دانشجویان برای پایان‌نامه‌های خویش در مقاطع کارشناسی‌ارشد و دکتری، مؤسسه‌های زیرمجموعۀ حزب‌الله و مؤسسه‌های خارج از حزب‌الله (آزاد) قرار می‌گیرند.

همچنین، بخش دیگری از کار را داریم که به سُشال‌مدیا (social media) مربوط می‌شود. این بخش به داستان‌های شهدا و وصایای ایشان می‌پردازد، پست می‌گذارد و در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی آنها را انتشار می‌دهد. این کار ما لبیک گفتن به فرمایش حضرت آقاست، زیرا ایشان همواره بر این مسئله تأکید دارند و می‌فرمایند که این عملکرد بهترین دفاع در برابر جنگ به‌حساب می‌آید چرا که مسئلۀ بسیار مهم و جدی است و آتش شعلۀ دشمن در این جنگ، حقیقت، ارزش‌ها و هویتمان را هدف گرفته است. هویت اصلی ما همان اسلام ناب و اصیل محمدی است و ما پیرو همین فرمایش متصدی این بخش شدیم و در حال انتشار ارزش‌های شهیدان در فضای مجازی هستیم.

 در مورد ارزش‌ها صحبت کردید و می‌خواهم بپرسم که شما تا چه حدی تأثیر فعالیت‌های ‌خودتان را بر نسل جوان می‌بینید و تا چه اندازه اذهان و افکار عمومی اثربخش بوده است؟

فقط یک نکته قبل از اینکه فراموش شود، بخش دیگری از کار ما برگزاری دوره‌های آموزشی برای مصاحبه‌های تاریخ شفاهی است. در این بخش ما به افراد آموزش لازم را برای مصاحبه گرفتن از اشخاص مختلف انجام می‌دهیم‌. و اما سؤال شما که راجع‌به اثرگذاری مطرح کردید، باید بگویم که طبیعی است وقتی از شهادت صحبت می‌کنیم، از عالمی که در قرآن ذکر شده است حرف می‌زنیم و آن عالم غیب است که نزد خداوند متعال است و شهدا نمرده‌اند بلکه در همان عالم نزد پروردگارشان هستند و از او رزق و روزی دریافت می‌کنند. به دنبال همین نکتۀ مهم، قطعاً تأثیرات این کار را در متن جامعه می‌توان احساس کرد. همچنین، توانسته است بر نسل جوان تأثیرات بسیار مثبت و مشهودی بگذارد. وقتی که از شهید صحبت می‌کنیم، به عالم غیب متصل می‌شویم و ازآنجاکه شهید زنده است، جذبۀ خاص و بسزایی بر جامعه و مخصوصاً جوان‌ها دارد.

 این اتصال به شهیدان از چه طریقی و چگونه انجام می‌شود؟

این اتصال از قالب‌های مختلف است که کتاب سرآمد و مهم‌تر از همۀ قالب‌هاست، زیرا بقیۀ قالب‌ها حتی کلیپ‌ها همیشه در دسترس نیستند و همواره در گرو تغییر و تحول هستند، اما کتاب هیچ‌وقت تغییر نمی‌کند و ثابت باقی می‌ماند و نیز دسترسی به آن آسان است و آن را همیشه می‌توان در کتابخانه پیدا کرد. مثلاً کتابی درمورد انقلاب و جنگ مفروض است که مربوط به ۲۰ یا ۳۰ سال پیش است و می‌بینی که دوباره برای خواندنش مشتاق می‌شوی و سراغ خوانش آن می‌روی. یا مثلاً کتابی دیگر در رابطه با انقلاب روسیه است که ۵۰ سال قدمت دارد و هنوز جذابیت خواندن دارد و در درون کتابخانه جای دارد و هنوز هم به چشم می‌خورد و خوانده می‌شود. درحقیقــت، یکی از بارزتریــن خروجی‌هــای تأثیرگــذار مــا کتــاب است. از دیگر خروجی‌های بارز ما کلیپ‌ها، فیلم‌های کوتــاه، فلش کارت‌هایی راجع به زندگی‌نامه‌ها و وصایای شــهیدان، خدمــات ارائــۀ معلومات و اطاعــات مربوط بــه شــهیدان، برگزاری نمایشــگاه‌ها، فعالیت‌هــا و ارتباط بــا مــدارس و دانشــگاه ها و فراخوان‌هایــی بــا موضــوع شهید است.

 لطفـــا گـــــوشــه‌ای از هــر آنچــه را کــه بـــه نویسنده‌های مرکز مربوط می‌شود برایمان بازگو بفرمایید.

 خیلی ممنون از اینکه وقت ارزشمندتان را در اختیار ما گذاشتید. در پناه حق.